DEMİRCİ MEHMET EFE / MUHİTTİN AKBEL YAZISI...

Demirci Mehmet Efe

Nazilli'deki değişimi anlatan yazım nedeniyle çok sayıda telefon aldım.
Özellikle Nazilli'nin tarihiyle hatırlanması, hatırlatılması, pek çok hemşehrimi mutlu etmiş.
Onlardan biri de Yurdal Yavaşoğlu...
İzmir'de yaşayan hemşehrim Yurdal Bey, 76 yaşında.
Efelerin efesi Demirci Mehmet Efe ve Yörük Ali Efe'yi tanımış, onların anılarıyla büyümüş.
Yurdal Bey, babasının Uzun Çarşı'daki manifaturacı dükkanına konuk olan iki efe ile ilgili anılarını anlatıyor:

<!-more->

"Yörük Ali Efe'nin ayağı kesikti. İki hamalı vardı. Biri sırtına alır, öteki Efe'yi koltuğa oturturdu. Yörük Ali Efe, her perşembe günü babamın dükkanına gelir, kahvesini içerdi. Uzun uzun sohbetler ederlerdi. Ben de kulak kabartırdım. Savaşta yaşadıklarını anlatırken, adeta o günleri tekrar yaşardı. Beni yanına çağırır, derslerimi sorardı. 'Baban gibi efendi ol, çalış ol' diye nasihat ederdi."
Demirci Mehmet Efe ile ilgili hatıralarını da şöyle anlatıyor Yurdal Bey:
"Demirci Mehmet Efe, perşembe dışında, haftanın bir günü dükkanımıza misafir olurdu. Çünkü Yörük Ali Efe ile karşılaşmak istemezdi. Bizim mağazadan alışverişini yapar, efelik günlerini yad ederdi. Babamın vefatına (1957) kadar görüştük. Çok mert, çok sevilen, sayılan biriydi. İki efe de toriterdi, sert adamlardı."

***

Bu anı da, Nazilli'ye polis olarak gelmiş, bu kente aşık olmuş, tarihini karıştırıp 4 ciltlik "Demirci Mehmet Efe" adlı kitabını yazan, tarih yazarı İbrahim Kiraz'dan...

......

Milli mücadelede sadece Ege'yi değil, yurdun pek çok yerini kızanlarıyla birlikte savunmayı görev bilen Demirci Mehmet Efe, zamanı geldiğinde kenara çekilmeyi de bilmiştir.

Ulu Önder Atatürk, Nazilli ziyaretinde, Demirci Mehmet Efe ve kızanlarıyla buluşur, Milli Mücadele'ye katkılarından dolayı onları kutlar.

Atatürk, Efe'ye maaş bağlamak istediğini söyler:

"Vatanın kurtarılmasında çok emeğin geçti Efem, bu maaş senin hakkındır."

Demirci Mehmet Efe, bir anda parlar.

Atatürk, büyük öfke karşısında şaşkınlık içindedir.

"Sarı Kemal Sarı Kemal!" diye bağırır Demirci Efe:

"Biz bu vatanı, maaş alalım diye kurtarmadık. Eğer devletimizin parası varsa, Nazilli'ye bir fabrika açın, insanlar çalışıp ekmek yesin, ülke ekonomisi kalkınsın."

Atatürk, bu sözler karşısında çok duygulanır.

Ankara'ya döner dönmez, 11 Temmuz 1933'te, Sümerbank Kanunu'nu çıkartır, talimat verir, Nazilli Basma Fabrikası'nın temeli atılır.

9 Ekim 1937'de fabrikanın kurdelesini kesen Atatürk, Demirci Mehmet Efe'ye, fikir babalığından dolayı defalarca teşekkür eder.

Demirci Mehmet Efe sayesinde on binlerce insan, 66 yıl boyunca o fabrikanın ekmeğini yedi.
Gerçi hızla ilerleyen teknolojik gelişmeye ayak uyduramayan Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası, adına türkülerin yakıldığı o tarihi basmayı üretemez oldu, kapandı gitti.
Geriye Mustafa Kemal Atatürk ve Demirci Mehmet Efe'nin anıları kaldı.




DEMİRCİ MEHMET EFE / MUHİTTİN AKBEL YAZISI...

Demirci Mehmet Efe

Nazilli'deki değişimi anlatan yazım nedeniyle çok sayıda telefon aldım.
Özellikle Nazilli'nin tarihiyle hatırlanması, hatırlatılması, pek çok hemşehrimi mutlu etmiş.
Onlardan biri de Yurdal Yavaşoğlu...
İzmir'de yaşayan hemşehrim Yurdal Bey, 76 yaşında.
Efelerin efesi Demirci Mehmet Efe ve Yörük Ali Efe'yi tanımış, onların anılarıyla büyümüş.
Yurdal Bey, babasının Uzun Çarşı'daki manifaturacı dükkanına konuk olan iki efe ile ilgili anılarını anlatıyor:

NAZİLLİ DEĞİŞİYOR. / MUHİTTİN AKBEL YAZISI

Nazilli değişiyor

Bir başkadır benim memleketim, Nazillim.
34 yıldır İzmir'de yaşasam da yüreğimin bir parçası orada.
Nazilli'de son yıllarda çok şey değişti.
Esat Ergüler'in belediye başkanlığı zamanında başlattığı yatırım atağını, şimdiki Başkan Haluk Alıcık, aynen devam ettiriyor.
İki değerli dostuma da, Nazilli'ye verdikleri emeklerden dolayı şükranlarımı sunuyorum.
***
Son dönemde neler değişti Nazilli'de, şöyle bir bakalım.

<!-more->
Ergüler, istimlak ettiği tarihi Ankara Palas'ı, Etnoğrafya Müzesi'ne uygun şekilde restore ettirdi.
Müzenin açılışını yapmak Haluk Alıcık'a kısmet oldu.
"Nazilli'de de Etnoğrafya Müzesi olur mu?" demeyin.
İlçenin şanlı tarihinden o müzeye girecek o kadar çok şey var ki...
Efelerin efesi Demirci Mehmet Efe'nin karargahıydı müzenin olduğu bina.
Daha sonra Ankara Palas oldu, yani oteldi.
Müze sayesinde Nazillili öğrenciler, yaşadıkları kentin tarihinden haberdar oluyor.
Nazillili olan olmayan herkes, ilçenin Milli mücadeledeki rolünü öğreniyor.
Demirci Mehmet Efe'nin, Yörük Ali Efe'nin, kızanlarının giysileri, silahları, günden kalan ne varsa sergileniyor müzede...
Sümerbank Basma Fabrikası'nın anıları da o müzede yaşatılıyor.
Daha neler neler var.

***

Bir başka gelişmeden söz edelim.
Meşhur "Gıdı Gıdı Treni" vardı Nazilli'nin...
Sümerbank'a işçi taşırdı.
Çok yavaş gittiği için "gıdı gıdı" adını almıştı.
Kent Konseyi üyeleri, Kaymakam Mehmet Okur'u ziyaretlerinde Gıdı Gıdı Treni'nin nostaljik bir simge olarak yeniden yürütülmesini, istasyonla, şu anda üniversite olan eski fabrikanın bulunduğu yere sefer yapmasını istediler.
Kaymakam Bey heyecanlandı, "Olur tabii ki" dedi.
Anıtlar Kurulu, onay verse, makinist trenin düdüğünü hemen çalacak.
Eskiden o tren hattı üzerinde hiç de güzel görüntüler yoktu.
O bölgede görüntü kirliliği yaratan ne varsa, yerle bir edildi.
Zamanında Esat Ergüler, Özelleştirme İdaresi'nden aldığı o bölgede parklar, yürüyüş yolları, çeşitli mekanlar açarak yepyeni bir hayat başlattı.
Şimdi oradan trenle geçmek, çok daha keyifli olacak.
En büyük heyecanı, Haluk Başkan yaşıyor.
***
Başkan Haluk Alıcık, diğer yatırımlarını şöyle özetledi:
"Ağız ve Diş Sağlığı merkezimiz yoktu, açtık. Huzurevimiz yoktu, şimdi var. Uzun yaşamın merkezi Nazilli'de Alzheimer merkezini de hizmete soktuk. Açtığımız, modernleştirdiğimiz parkları saymıyorum. Bunların arkası gelecek."
Özetle Nazilli değişmeye, güzelleşmeye devam ediyor.
Günün 20 saati cıvıl cıvıl Uzun Çarşısı, köylülerin doğal ürünlerini sattıkları pazarlarıyla hayata renk katıyor Nazilli...
Yolu Nazilli'den geçenlerin övgü dolu sözlerini duyunca, daha çok gururlanıyorum memleketimle.
Bu şehre hizmet anlamında bir çivi çakanın bile başımızın üstünde yeri vardır.
Şu günlerde memleket hasreti çekiyorum.
En kısa zamanda gidip memleket havasını içime çekmek, ömrümü kısmen de olsa uzatmak istiyorum.
Sizin de yolunuz düşerse eğer, müzeyi ziyaret etmeden geçmeyin sakın.
***
Söz Demirci Mehmet Efe'den açılmışken, onun hayatından bir şeyler anlatmak isterdim.
Yerim doldu.
Bir dahaki yazımda Efelerin Efesi Demirci Mehmet Efe'den ibretlik anılar yazacağım.
Bana cumartesi gününe kadar müsaade.

NAZİLLİ DEĞİŞİYOR. / MUHİTTİN AKBEL YAZISI

Nazilli değişiyor

Bir başkadır benim memleketim, Nazillim.
34 yıldır İzmir'de yaşasam da yüreğimin bir parçası orada.
Nazilli'de son yıllarda çok şey değişti.
Esat Ergüler'in belediye başkanlığı zamanında başlattığı yatırım atağını, şimdiki Başkan Haluk Alıcık, aynen devam ettiriyor.
İki değerli dostuma da, Nazilli'ye verdikleri emeklerden dolayı şükranlarımı sunuyorum.
***
Son dönemde neler değişti Nazilli'de, şöyle bir bakalım.

AYDINLI ÜNLÜLER / AYDINLI ÜNLÜLER KİMDİR?

Mustafa Kemal ATATÜRK :Ulu önderimizin baba tarafından sülalesinin Söke’den Selanik’e gittiği bazı kitaplarda yer almaktadır. Bizzat katıldığı Ege Manevralarında uğradığı Söke’de amcalarıyla görüştüğü anlatılmaktadır.

Çakabey: Anadolu Selçuklularıyla batı kıyılarına gelmiş akıncı Türk Bey’idir. Bizanslılardan İzmir’i almıştır. 40 gemilik bir filoyla ilk Türk donanmasını kurarak Midilli, Sisam, Sakız ve Rodos adalarını ele geçirmiştir.

Umur Bey: Aydınoğlu Mehmet Bey’in oğludur. Aydın’ın adı buradan gelmektedir. Bizans ve Cenevizlilerle savaştı. Denizciliğiyle ünlüdür. 400 parçalık donanmasıyla Ege ve Akdeniz’de Haçlı donanmalarına üstün gelmiştir. 26 yaşında Aydın Beylerbeyi olmuştur.

Mevlana Muslihiddin Mustafa Efendi: Nazillilidir. Müderrislik ve Kazaskerlik yapmıştır. Fatih devrinin ünlü bilginlerindendir. Bir çok eser vermiştir.

Üveys Paşa: Aydın’ın köklü ailelerindendir. Medrese öğrenimini Aydın’da yapmıştır. Defterdarlık ve Halep Beyliği yapmıştır. Aydın merkezde adını taşıyan mahalle ve camii vardır.

Mehmet Paşa: Üveys Paşa’nın oğlu. “Kul Mehmet” adıyla şiirler yazmış, besteler yapmıştır. Şam Valiliğinde de bulunmuştur.
Abdullah Bin Yusuf: Nazillilidir. Kadılık yapmıştır. Arapça ve Farsça 30.000 kelimelik sözlük yazmıştır.

Abdullah Paşa: Köprülü Mahallesindendir. 1725’de Vezir olmuştur. Sultan III. Ahmet’in kızıyla evlenmiştir. Şam’da, Halep’de valilik yapmıştır.

Atçalı Kel Mehmet: Atça’da (Sultanhisar İlçesinde) bir ağanın ırgatıyken, ağanın kızını sever. Dövülüp, şiddet görmesi ve aşağılanması üzerine dağa çıkar, efe olur. Her türlü baskı, zulüm ve haksızlığa karşı çıkar. Zenginden alıp, yoksula vermesi, adaletli davranması, yoksul köylü ve yörükleri koruması, imar işleriyle köyleri mamurlaştırması, zalim yöneticilere kafa tutması sayesinde Aydın’ın çevresine yayılacak şekilde halkın ve diğer efelerin desteğini alır. Aydın İhtilali adı da verilecek olan büyük bir ayaklanma sonrasında, “Vali-i Vilayet, Hademe-i Devlet Atçalı Kel Mehmet” adıyla vali olmuş, para ve mühür dahi yaptırmıştır. İki yıl süren hükümranlığından sonra 1830’da öldürülmüştür.

Âşık Ömer: Asıl adı Adil olan Çineli halk şairidir. Hakikatlar Şairi olarak nam salmıştır.

Ahmet Zühtü Efendi (Önder): Çineli.Aydınoğullarından Hoca Ali’nin oğlu. Milli Mücadele’nin ilk günlerinde milli harekata katılan din adamıdır. Çine Heyet-i Milliyesi’nde yer aldı. 1940’daki vefatına kadar Çine Müftüsü olarak çalıştı.

Atıf Mehmet Bey: Kuyucaklı.Hukukçu ve ozan. Mısır Mollası Kuyucaklızade Abdurrrahman Efendi’nin oğludur. El İmbat Bi Marifeti Uluvvil İsnad, Mecelle ve Arazi Kanunu Şerhi en ünlü eserleridir.

Hacı Süleyman Efendi: Nazillili önderlerdendir. Meşrutiyet devrinde milletvekili seçilmiştir. Kurtuluş Savaşı’nda Atatürk’ün sözüne itibar ettiği önemli din adamıdır. Padişahın (halifenin) işgal güçleri yanlısı fetvalarına karşıt fetvalar vererek Milli Mücadele’ye en büyük desteklerden birini vermiştir. Birinci Meclise seçildiyse de 1923’de bir kazada ölmüştür.

Mahmut Esat Bozkurt: Kuşadalıdır. Cumhuriyetin hukuk düzenlemelerinin ilk hazırlayıcısı ve mimarıdır. Atatürk’ün yakın çalışma arkadaşlarındandır.

Ahmet Emin Arkayın: Yedieylül İlkokulu Başöğretmeni olmuştur. Yunan işgalinde idari görevlerde üstün başarılar göstermiştir. 1924’de Belediye Başkanı, 1946’da Milletvekili olmuştur.

Demirci Mehmet Efe: Nazilli Pirlibeyli Köyü’ndendir. Askerliği sırasında bir Ermeni subayının kendisine hakareti üzerine, kaçarak dağa çıkarak, “Gökdeli Efe”nin çetesine katılır. 1919 ‘da Yunan işgali üzerine “Kuvayı Milliye” güçlerine dâhil olur. Yunanlıları Aydın Cephesinde durdurmayı başarır ve “Aydın Cephesi Umum Kuvayı Milliye Komutanlığı”na atanır. Büyük başarılar elde etmiş ve Atatürk’ün takdirlerini kazanmıştır. Mütevazi bir yaşamı olmuştur.



Yörük Ali Efe: Sultanhisar Kavaklı Köyündendir. 1919’da Yunan işgaliyle birlikte çete kurmuştur. Kurtuluş Savaşı’nda “Milli Aydın Alayı” adını alan milis kuvvetleriyle büyük başarılar elde etmiştir. Aydın’ın kurtuluşunda en büyük paylardan birine sahiptir. “Efelerin Efesi” unvanını almış, simge bir isim olarak türkülere konu olmuştur. Savaştan sonra geçirdiği kaza sonucu bir bacağından sakatlanmıştır. Demirci gibi sakin ve onurlu bir yaşam geçirmiştir. Aydın Yenipazar’da mezarının da oluğu evi müze olarak düzenlenmiştir.

Çete Emir Ayşe: Yunan askeri Aydın’a doğru geldiğinde iki arkadaşı ile birlikte Menderes’in diğer tarafına geçmeye çalışan Emir Ayşe, arkadaşlarının kayıktan düşüp boğulması sonucunda geri dönmüş ve Çanakkale’de ölen kocasından kalan tek hatıra elmas küpelerini bozdurup kendine bir tüfek almış, dağa çıkmış, Yörük Ali Efe’ye katılmıştır. Aydın’ın kurtuluşu olan 7 Eylül tarihine kadar Yunanlılarla savaşmıştır. Savaş sonrası Atatürk İstasyon Meydanı’nda Çete Emir Ayşe’nin de aralarında bulunduğu kahramanlara İstiklal Madalyası takmıştır. “Savaştım Yunana karşı, elimde kalan en değerli şey Atatürk’ün göğsüme taktığı İstiklal Madalyasıdır” demiştir.

Mustafa Fehmi Kubilay: 1926 yılında öğretmen okulunu bitirmiştir. Menemen’de yedek subaylığını yaparken, Derviş Mehmet adlı bir yobazın çıkardığı ayaklanmayı bastırmak isterken, 23 Ocak 1930’da kör bir bıçakla başı kesilerek şehit edildi.Bu nedenle Türk Devriminin simgesi haline gelmiştir.

Gül Esin: Karpuzlulu. Cumhuriyetin seçilen ilk kadın muhtarıdır (1933). 11 Aralık 1933’te Halkevi Gazetesi’nde çıkan haber ‘Büyük inkılâbın il kadın muhtarı, vazifen kutlu ve mutlu olsun’ manşetiyle verilmiştir. 32 yaşında muhtar seçilen Gül Esin, yaklaşık 500 oy alarak bu görevi üstlenmiştir. Aydın'ın Çine İlçesi, Karpuzlu Bucağı'nın muhtarlığını yaptığı dönemde Atatürk tarafından ödüllendirilmiştir. Muhtar olmasının ardından kahvehanelerde kumar oynamayı yasaklayan Gül Esin, kız kaçırma olaylarını önlemiş ve nikâh işlerini düzene sokarak da büyük başarı elde etmişti.

Ahmet Vefik Vassaf: Sökeli tıp doktorudur. Profesörlüğü sırasında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Enstitüsü Müdürlüğü yapmıştır.

Adnan Menderes: Yunan işgalindeki başarıları nedeniyle “İstiklal Madalyası” sahibi 1931-1945 dönemi Aydın Milletvekili. Bu dönemde hukuk fakültesini de bitirmiştir. 1946’da kurulan “Demokrat Parti”nin kurucularındandır. 1950’de hükümeti kurarak, başbakan olmuştur. 1960’da askeri darbe sonrası “Yüksek Adalet Divanı”nda yargılanmış, karar neticesi 1961’de idam edilmiştir. 1990’da itibarı iade edilerek İstanbul’daki Anıt Mezara nakledilmiştir.

Namık Gedik: Dâhiliye doktorudur. 1950’de Çine’de görevliyken Aydın Parlamenteri seçildi ve İçişleri Bakanlığı yaptı.1960 İhtilalinde tutukluyken ölmüştür. Ölümü hakkında şaibeler vardır.

Ethem Menderes: Adnan Menderes’in yakın arkadaşıdır. Askeriye ve Hukuk mezunudur. 3. Dönem Demokrat Parti Aydın milletvekili olmuştur. İçişleri ve Savunma Bakanlığı yapmıştır.

İrfan Özaydınlı: Hava Kuvvetleri Kurmay Başkanlığı Yüksek Askeri Şura üyeliği yapmıştır. 5. Dönem Balıkesir Milletvekili, İçişleri Bakanıdır.

Hüseyin Hilmi Bayındır: Öğretmen, gazeteci ve yazar. Monolog, masal, oyunlar, yerel tarih ve folklor üzerine yapıtlar verdi. Tiral tarihi, Tarihte Zeybeklik ve Musiki, Aydın Kenti eserlerindendir.

Fuat Şahin Erlaçin: Kurtuluş Savaşı’nda önemli görevler aldı. Belediye Başkanlığı ve Milletvekilliği yapmıştır.

İlhan Selçuk: Hukukçu, gazeteci, yazar ve şair. Gazetelerde yazıişleri müdürlüğü yaptı. En son Cumhuriyet Gazetesi yayın kurulu başkanlığı ve köşe yazarlığı yaptı.

İsmet Sezgin: “İsmet Abi” adıyla Türk siyasetine adını yazdırmıştır. 1955’de başlayan belediye başkanlığı görevi 1960’da tutuklanmasıyla son bulmuştur. 1961’de Adalet Parti’den Aydın Milletvekili seçildi. 1969’da Gençlik ve Spor Bakanı, 1979’da Maliye Bakanı oldu. Süleyman Demirel’in yakın çalışma arkadaşlarından olmuştur. 1991 yılında Doğru Yol Partisi’nden vekil ve İçişleri Bakanı oldu. 1995’de TBMM Başkanlığına seçildi. 1997’de DTP’den Milli Savunma Bakanı olarak yer aldı. 1999’da DTP’nin Genel Başkanı seçildi. 2002’de aktif politikayı bıraktı.

Yüksel Yalova: Karpuzlulu Hukukçu. XIX., XX. ve XXI dönemler Aydın Milletvekilliği, TBMM Başkanvekilliği ile Devlet Bakanlığı yaptı. Ocak 2009’da gösterime giren Vali filminde de rol aldı. Okan Üniversitesi Danışma Kurulu üyesidir.

Hidayet Sayın: Tıp Doktoru ve Tiyatro yazarı. Daha çok köy sorunlarına eğildi. Topuzlu, Uzak Dünyalar, Pembe Kadın, Küçük Devler, Yabancılar, Köşe Kapmaca bazı eserleridir.

Bedrettin Dalan: Bayburtlu olmakla birlikte Aydın’da yetişmiş ve kendini Aydınlı olarak da nitelemiştir. Elektrik Mühendisi. Anavatan Partisi’nin kurucularındandır. 1984’de partisinden İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olarak seçildi. 1989’a dek sürdürdü. 1991’de Doğru Yol Partisi’nden milletvekili seçildi. 1 Dönem sonra siyasetten çekilerek Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde öğretim görevlisi oldu. İstek Vakfını ve İstanbul Yeditepe Üniversitesi’ni kurdu.

Şükran Güngör: Çineli tiyatro ve sinema sanatçısı. Muhsin Ertuğrul ile tiyatroya başladı. Ünlü tiyatro ve sinema sanatçısı Yıldız Kenter’le evlenmiş, adlarını taşıyan tiyatroyu kurmuştur. Klasiklerin hemen hepsini oynamıştır. Fatma Bacı (1972), Kızım Ayşe (1974), Dul Bir Kadın (1985), Nihavend Mucize (1997), Güle Güle (2000), Herkes Kendi Evinde (2000), Büyük Adam Küçük Aşk (2001) adlı sinema filmlerinde oynayan Şükran Güngör, Aşk-ı Memnu (1975), Yarın Artık Bugündür (1987), Uğurlugil Ailesi adlı televizyon dizilerinde de önemli roller üstlendi.Tiyatro ve sinemada yaptığı çalışmalar ve çeşitli festivallerde sayısız ödül alan Güngör, son olarak 13. Uluslararası Tiyatro Festivali’nde “Onur Ödülü”üne ve Ankara Film Festivali’nde Büyük Adam Küçük Aşk filmindeki emekli yargıç rolüyle, “En İyi Erkek Oyuncu” ödülüne layık görüldü.En son çalışması, TRT için çekilen Canım Kocacığım adlı televizyon dizisidir.2002 yılında kaybettik.

İbrahim Özdemir Birsel: Koçarlılı Yapımcı ve Yönetmen. Kardeşi Nüzhet Birsel ile Birsel Filmi, daha sonra Hisar ve en son Elvan Filmi kurmuştur. Belgin Doruk ve Onun vefatı üzerine daha sonra asistanı Gönül Çağlar Birsel ile evlenmiştir. Birsel ailesinin ünlüleri amcası Münir Birsel (Maliye bakanı, İşletmeler bakanı), amcası Nurullah Sümer (Sümerbank’ın kurucularından, soyadını ATATÜRK vermiştir), Salah Birsel (Edebiyatçı), Zeynep Oral (Gazeteci), Murat Birsel (Gazeteci), Gülse Birsel (Sinema Sanatçısı-Yazar). Eserlerinden bazıları: Küçük Hanımefendi serisi, Dokuz Dağın Efesi, Eserlerinden bazıları: Küçük Hanımefendi serisi, Dokuz Dağın Efesi, Yedi Kocalı Hürmüz, Menderes’in Güneşi.

Cemil Karababa: İncirliovalı. Eskişehir’de sanat okulunu bitirdi. Öğretmenlik, harita ve proje elemanı ve teknik eleman olarak çalıştıktan sonra film, afiş ve reklam sektörüne geçti. Devlet adamlarının devasa portrelerini yaptı. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın talimatıyla Arap ve Afrika ülkelerine Sanat Elçisi olarak gönderildi. Kralların ressamı olarak tanındı. Birçok yabancı devlet başkanını resmetti. En önemli eseri 60X34 metre boyutlu yazılı Üniformalı Atatürk resmidir. Bu eseri Türk silahlı Kuvvetlerine hediye etmiştir. Halen Devlet Sanatçısı olarak çalışmaktadır.

Attila Koç: Köşklüdür. Adalet ve Kalkınma Partisi’nden 22. Dönem Aydın milletvekili seçilerek, kabinede Kültür ve Turizm Bakanlığı yapmıştır.

Kemal Ünlü: Beşiktaşlı milli futbolcudur.

Kaya Köstepen: Beşiktaşlı milli futbolcudur.

Serkan Balcı: Fenerbahçe ve Trabzon’da oynamış milli futbolcudur.

Adnan Süvari: Milli futbol hakemidir.

Doğan Akı: Altaylı milli futbolcudur.

Ayla Dikmen: Hafif Türk Müziği ses sanatçısı.

Coşkun Taş: Beşiktaşlı milli futbolcudur.

Ünal Uyguç: Milli atlet.

Hülya Süer: Türk Halk Müziği sanatçısı.

Gökhan Kırdar: Hafif Türk Müziği ses sanatçısı ve besteci.

Fettah Güney: Atıcı.

Erdak Konşin: Jimnastikçi.

Hasan Yetiş: Atlet.

Macit Sarıdana: Atlet.

Fikret Cambazoğlu: Atlet.

Güven Önüt: Futbolcu.

Rıdvan Dilmen: Futbolcu.

İlker Yağcıoğlu: Sakarya doğumlu olmakla birlikte, 1990’da oynadığı Aydınspor’da Fenerbahçe’yi 6-1 yenen ekipte yer aldı. Bu maçta 3 gol attı. 1992’de Fenerbahçeye geçti. 10 kez milli formayı taşıdı. 2003’de Sakaryaspor’u çalıştırdı. 2010’dan itibaren Sarıyer’in teknik direktörlüğünü yapmaktadır.

Osman Özköylü: Milli futbolcu ve teknik direktör. Elazığspor’u çalıştırmaktadır.

Mukan Perinçek: 1987 - 1990 yılları arasında Aydın Tekstil’de Yönetim Kurulu Üyeliği yaptı. Yüksel Yalova’nın bakanlığı döneminde TDİ Yönetim Kurulu Üyeliği’ne atanan Mukan Perinçek, aynı zamanda Aydınspor Kulübü eski başkanı, halen Futbol Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesidir.

Ayhan Kırdar: Ozan. Aydın’da doğdu. Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümünü bitirdi. İstanbul’da Sanat tarihi ve resim öğretmenliği yaptı. Şiirleri Gençlik, Varlık, Sanat Dünyası, Yelken, Çağrı gibi dergilerde yayımlandı. 1999’da kaybettik. Yapıtları: Lo (1961), Bağırıyorum (1963), Öte (1966), Gece Bir Kelepçe Bileklerimde (1966), Soyarken Bıçak karanlığı (1975) Geceye Çizilen Güneş (1977).

Necati Çelim: Köşklü.Türk siyasetçi, doktor ve eski milletvekili. X. ve XI. Dönem Aydın Milletvekiliği yaptı. 27 Mayıs Darbesi sonrasında yapılan Yassıada Yargılamaları'nda önce idama mahkûm edildi. Cezası daha sonra müebbet hapse çevrildi. Aydın Tekstil Fabrikası’nın kurucu Yönetim Kurulu üyelerindendir. Kuşadası'nın İzmir'den ayrılıp Aydın'a bağlanması için kanun teklifini hazırlayan ve Meclis'e öneren kişidir. Bu sayede uzun yıllar Çeşme'nin gölgesinde kalan Kuşadası turizme açılmış, Aydın ili ise önemli bir gelir kaynağına kavuşmuştur. Kuşadası'nda ilk Yolcu Gemisi Limanı'nın yapılması da Necati Çelim'in icraatları ve Aydın'a katkıları arasındadır. 1986’da yitirdik.

Çağan Irmak: Yönetmen ve senaryo yazarı. İzmir'de doğmuş büyümüştür. Kökleri Aydın Söke’ye kadar uzanmaktadır. Asmalı Konak, Çemberimde gül oya, Babam ve oğlum, Issız adam, Prensesin uykusu filmlerinden bazılarıdır. Dedemin insanları filmini ata toprakları olan Söke’de, İlçe Halk Kütüphanesi’nde de çekmiştir.

Aydın Toscalı: Kayserispor ve Ankaragücü’nde de oynayan milli futbolcu.

Ulaş Güler: Futbolcu. Gençlerbirliği’nde oynamaktadır.

Veysel Diker: Tiyatro ve film sanatçısı. İncir çekirdeği, Avrupa Yakası, Adem’in trenleri, Abdülhamit düşerken,Tatlı hayat gibi film ve dizilerde rol almıştır.

Ali Akdeniz: Aydınspor,Eskişehir, Samsun,Fenerbahçe gibi takımlarda yer alan milli futbolcudur.

Dario Moreno: Gerçek adı: David Arugete; d. 3 Nisan, 1921; Aydın, Türkiye; ö. 1 Aralık, 1968; İstanbul, Türkiye) Yahudi asıllı Türk gitarist, piyanist ve sinema oyuncusu. Türkiye’deki çalışmalarının ardından Fransa'da ilk defa Jezabel şarkısı ile olağanüstü bir başarı elde etti. Paris'te; daha sonra Cannes'da bulunan Palm Beach Oteli'nde şarkı söyleyen Moreno daha sonra söylediği "Adieu Lisbon" ve "Cou Courou Cou Cou" isimli kalipsolar ile ününü pekiştirdi. İstanbul'da yanında çalıştığı Fritz Kerten ile annesini yanına aldırdı. Fritz Kerten'in adını Andre Kerr'e çevirterek piyanist olarak yanına aldı.Sezen Cumhur Önal ve Fecri Ebcioğlu Moreno'nun şarkılarına Türkçe söz yazmışlardır. Moreno Jacques Brel'in yazıp sahneye koyduğu ve başrolünü oynadığı L'Homme de la Mancha adlı müzikal eserde Sancho Pancho rolünü üstlendi. Dario Moreno ayrıca 32 filmde rol almıştır.

Görkem Yeltan: Nazillili. 1993’ten bu yana oyunculuk, 2001’den bu yana yazarlık yapmaktadır. Ali Poyrazoğlu, Gazanfer Özcan gibi tiyatrocularla çalıştı. Güneşin oğlu, Uzak ihtimal filmlerinde, Ey aşk nerdesin, Aşk yakar, Yılan hikâyesi, Kara melek gibi dizilerde oynadı. Çocuk Kitapları alanında sevilen bir yazardır. 2009 Altın Koza en iyi kadın oyuncu ve 2009 İstanbul Film Festivali en iyi senaryo ödüllerine sahiptir.

Erkan Güleryüz: Almanya’da doğan, Aydın’da yetişen pop müzik sanatçısı.

Osman Zeki Özturanlı: Sökeli. Hukukçu ve yazar. Hikâyelerinde Ege bölgesinin insanlarının hayatlarını konu edindi. Hikâyeleri: Mühür (1962), Tabanca (1969), Başakçılar (1970), Körkarga (1972). Oyunu: Batak Göl (1970).1983’de aramızdan ayrıldı.

İsmail Gün: Sökeli. Öğretmen, yönetici ve araştırmacı yazar. Çeşitli dergi ve gazetelerde çok sayıda yazılarının yanı sıra kitaplar da yayınladı. Yapıtları: Selçuk Tarihi (1939), Aşık Ömeri (1939), Huğlu (1955), Halkeğitimi (1962), İzmir’in İdare Tarihi (Cevat Ergenekon ile birlikte) (1966), İzmir Valileri (1968), Kazım Dirik (Mahmut Ankara ile birlikte) (1971), İzmir ve İlçeleri tarihi (1974).

Leman Kısa: Araştırmacı yerel tarih yazarı.

Mustafa Kemal Yılmaz: Koçarlı’da doğmuş, Umurluda yetişmiştir. Fransızca Öğretmeni, Devlet adına yurtdışında çeşitli görevler, 1965 seçimleri sonrasında 1973’e kadar Aydın Milletvekili. 1968’den itibaren 5 yıl süreyle Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)–Türkiye Karma Parlâmento Komisyonuüyeliğinde bulundu. Yazar ve şair olarak geleceğe ışık tutmaya devam etmektedir.

Sadettin Demirayak:Atçalı. Hukukçu. Hâkim ve Savcılık yaptığı dönemde hukuku ve halkı sonuna kadar koruyan bir genç olarak ünlenmiştir. Avukatlığa dönmüş ve 1977’de Cumhuriyet Senatosu üyesi seçilmiştir. Araştırmacı yazar olarak memleketine hizmet etmeye devam etmektedir.

Sabahattin Burhan: Nazillili araştırmacı yazar. Efeler tarihi yazarı olarak bilinir. Başlıca eserleri: Yörük Ali Efe, Çete Ayşe, Gökçen Efe, Sökeli Cafer Efedir.

Mahmut Özay: Nazillili. Öğretmen ve yazar. 1981’de Kuşadası'nda öldü. İlk hikâye kitabı Yorgo ile 1965 Sait Faik Hikâye Armağanını kazandı. Eserleri: Hafsa Hatun, O Mübarek Serviler, Kelile ve Dimne'den Manzum Masallar, Yorgo Hikâyeler, 1964), İhtiyar Elma Ağacı (1966), Babam Babam (1970), Deli Dana (1974).Mustafa Kemal Yılmaz’ın dayısıdır.

Samim Kocagöz: Sökeli roman yazarı. 1950'de Yeni İstanbul gazetesi ve New York Herald Tribune gazetesinin ortaklaşa düzenlediği Dünya Hikâye Yarışması'nda "Sam Amca" öyküsüyle birincilik kazandı. Gözlemlere dayanarak köy ve kasaba insanlarının sorunlarını, günlük yaşamlarını ve duygularını yalın bir dil ve gerçekçi tutumla yansıttı. 1993’de İzmir’de öldü. Eserlerinden bazıları Yılan hikâyesi, Kalpaklılar, Doludizgin, Telli Kavaktır.

Mustafa Şevki Doğan: Sökeli yönetmen ve yapımcıdır. Deli Yürek,Hayat Bağları,Kurtlar Vadisi gibi ses getiren pek çok projede yapımcı ve yönetmen olarak yer aldı. Yaklaşık 600 adet reklam filminde ve müzik klibinde yardımcı yönetmenlik ve yapımcılık ve yönetmenlik yaptı. Filmleri:Son Osmanlı Yandım Ali; Yapımcı olarak Deli Yürek-Bumerang Cehennemi, Melek Hanım, Deli Yürek, Sıcak Saatler,Mavi Düşler.

Özcan Deniz: Ankara doğumlu, Aydın’da yetişen ses ve sinema sanatçısı, yönetmen, senaryo yazarı.

Kaynak : Aydın İl Halk Kütüphanesi




AYDINLI ÜNLÜLER / AYDINLI ÜNLÜLER KİMDİR?

Mustafa Kemal ATATÜRK :Ulu önderimizin baba tarafından sülalesinin Söke’den Selanik’e gittiği bazı kitaplarda yer almaktadır. Bizzat katıldığı Ege Manevralarında uğradığı Söke’de amcalarıyla görüştüğü anlatılmaktadır.

Çakabey: Anadolu Selçuklularıyla batı kıyılarına gelmiş akıncı Türk Bey’idir. Bizanslılardan İzmir’i almıştır. 40 gemilik bir filoyla ilk Türk donanmasını kurarak Midilli, Sisam, Sakız ve Rodos adalarını ele geçirmiştir.

Umur Bey: Aydınoğlu Mehmet Bey’in oğludur. Aydın’ın adı buradan gelmektedir. Bizans ve Cenevizlilerle savaştı. Denizciliğiyle ünlüdür. 400 parçalık donanmasıyla Ege ve Akdeniz’de Haçlı donanmalarına üstün gelmiştir. 26 yaşında Aydın Beylerbeyi olmuştur.

Mevlana Muslihiddin Mustafa Efendi: Nazillilidir. Müderrislik ve Kazaskerlik yapmıştır. Fatih devrinin ünlü bilginlerindendir. Bir çok eser vermiştir.

Üveys Paşa: Aydın’ın köklü ailelerindendir. Medrese öğrenimini Aydın’da yapmıştır. Defterdarlık ve Halep Beyliği yapmıştır. Aydın merkezde adını taşıyan mahalle ve camii vardır.

Mehmet Paşa: Üveys Paşa’nın oğlu. “Kul Mehmet” adıyla şiirler yazmış, besteler yapmıştır. Şam Valiliğinde de bulunmuştur.

AYDIN İLİNİN SOSYAL YAŞANTISINI ETKİLEYEN ÖNEMLİ GÜNLER, FESTİVALLER ve YEREL ETKİNLİKLER

Atatürk’ün Aydin’i ziyaretleri, 3 Subat
Aydin’in Düsman İsgalinden Kurtulusu, 7 Eylül
Germencik’in Kurtulusu, 7 Eylül
Söke’nin Kurtulusu, 6 Eylül
Buharkent’in Kurtulusu, 3 Eylül
Kuyucak’in Kurtulusu, 5 Eylül
Kusadasi’nin Kurtulusu, 7 Eylül
Kösk’ün Kurtulusu, 6 Eylül
Incirliova’nın Kurtulusu, 7 Eylül
Nazilli’nin Kurtulusu, 5 Eylül
Sultanhisar’ın Kurtulusu, 5 Eylül

AYDIN BELEDİYESİ: Altın İncir Kültür ve Sanat Festivali (Eylül)
KUŞADASI - GÜZELÇAMLI: Kültür ve Deniz Şenlikleri (Haziran)
KOÇARLI: Çamfıstığı Festivali (Mayıs)
KUŞADASI - DAVUTLAR: Geleneksel Şeftali Kültür ve Sanat Festivali (Temmuz)
NAZİLLİ: Uluslar arası 5 Eylül Kurtuluş ve Halk Dansları Festivali (Eylül)
KÖŞK: Kestane Festivali (Aralık)
KARACASU: Aphrodisias Kültür ve Sanat Festivali (Mayıs)
GERMENCİK: İncir Festivali (Eylül)
İNCİRLİOVA: Altın İncir Festivali (Ağustos)
SULTANHİSAR: Nysa Kültür ve Sanat Festivali (Nisan)
SULTANHİSAR-ATÇA: Çilek Festivali (Mayıs)
SÖKE: Pamuk Festivali ve Kurtuluş Etkinlikleri (Ağustos - Eylül)
BUHARKENT: Taze İncir Festivali (Ağustos)


AYDIN İLİNİN SOSYAL YAŞANTISINI ETKİLEYEN ÖNEMLİ GÜNLER, FESTİVALLER ve YEREL ETKİNLİKLER

Atatürk’ün Aydin’i ziyaretleri, 3 Subat
Aydin’in Düsman İsgalinden Kurtulusu, 7 Eylül
Germencik’in Kurtulusu, 7 Eylül
Söke’nin Kurtulusu, 6 Eylül
Buharkent’in Kurtulusu, 3 Eylül
Kuyucak’in Kurtulusu, 5 Eylül
Kusadasi’nin Kurtulusu, 7 Eylül
Kösk’ün Kurtulusu, 6 Eylül
Incirliova’nın Kurtulusu, 7 Eylül
Nazilli’nin Kurtulusu, 5 Eylül
Sultanhisar’ın Kurtulusu, 5 Eylül

AYDIN BELEDİYESİ: Altın İncir Kültür ve Sanat Festivali (Eylül)
KUŞADASI - GÜZELÇAMLI: Kültür ve Deniz Şenlikleri (Haziran)
KOÇARLI: Çamfıstığı Festivali (Mayıs)
KUŞADASI - DAVUTLAR: Geleneksel Şeftali Kültür ve Sanat Festivali (Temmuz)
NAZİLLİ: Uluslar arası 5 Eylül Kurtuluş ve Halk Dansları Festivali (Eylül)
KÖŞK: Kestane Festivali (Aralık)
KARACASU: Aphrodisias Kültür ve Sanat Festivali (Mayıs)
GERMENCİK: İncir Festivali (Eylül)
İNCİRLİOVA: Altın İncir Festivali (Ağustos)
SULTANHİSAR: Nysa Kültür ve Sanat Festivali (Nisan)
SULTANHİSAR-ATÇA: Çilek Festivali (Mayıs)
SÖKE: Pamuk Festivali ve Kurtuluş Etkinlikleri (Ağustos - Eylül)
BUHARKENT: Taze İncir Festivali (Ağustos)


AYDIN İLİ EĞİTİM BİLGİLERİ / OKUL SAYISI / DERSLİK SAYISI / ÖĞRENCİ SAYISI / ÖĞRETMEN SAYISI / AYDIN İLİ İSTATİSTİK BİLGİLER...

652 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile temel eğitimin zorunlu 12 yıla çıkarılması ile ilköğretim okulları ilk dört yıl ilkokul, ikinci 4 yıl ortaokul ve üçüncü 4 yıl lise olacak şekilde yeniden yapılandırılmıştır. İlimiz genelinde de bağımsız ilkokul ve ortaokullar belirlenerek 2012-2013 
Eğitim Öğretim yılında yeni eğitim sistemine geçiş çalışmaları, Makam Onayı alınarak 
tamamlanmıştır. Bu çalışmalar sonucu 2012 yılı Ağustos ayı itibariyle Aydın ilimizde;

48 okul öncesi bağımsız anaokulu,
355 resmi ilkokul,
188 ortaokul,
1 yatılı bölge ortaokulu,
5 imam hatip ortaokulu
104 Genel ve Mesleki Teknik Lise
9 (6 resmi, 3 özel) özel eğitim okulu olmak üzere
Toplam 710 sayısına ulaşılmıştır.

2011-2012 eğitim öğretim yılında;
7.928 derslikte,
174.646 öğrenci öğrenim görmekte,
11.281 öğretmen görev yapmıştır.

Kaynak : aydin.gov.tr